یگانه بانوی دلها

شیخ صدوق را صدوق نامیده‌اند، چرا که وی در نقل حدیث از ائمه(ع) به ویژه امام صادق(ع) و امام باقر(ع) از راه صواب خارج نشد و در فهم آن‌ها به خطا نرفت.
عقیق: محمد ابن بابویه ملقب به شیخ صدوق از پیشگامان علم حدیث و بزرگان جهان اسلام محسوب می‌شود، پدر ایشان از فقهای بزرگ جهان است که در دوران امام حسن عسکری(ع) و امام زمان(عج) زندگی می‌کرد، به مناسبت سالروز بزرگداشت شیخ صدوق (5 رجب ـ 15 اردیبهشت) بخشی از سلوک او را مرور می‌کنیم:

عمر پر برکت علی بن حسین بن بابویه از پنجاه سال می‌گذشت و هنوز فرزندی نداشت و بسیار دوست داشت که خداوند به او فرزند صالحی عنایت کند، از این رو توسط حسین بن روح که یکی از نمایندگان خاص امام زمان(عج) بود، نامه‌ای برای آن حضرت فرستاد و تقاضای دعا کرد تا خداوند، فرزند صالحی برای او بخواهد، البته پیشتر از امام حسن عسکری(ع) نیز چنین دعایی خواسته بود.

حسین‌ بن‌ روح‌ همین‌ کار را انجام‌ داد و پاسخ‌ امام‌ زمان‌(عج‌) را که‌ خطاب‌ به‌ علی‌ بن‌بابویه‌ صدوق‌ اول‌ چنین‌ نوشته‌ بود آورد: «ما از خداوند بزرگ‌ برای‌ مطلبی‌ که‌ خواستید دعا کردیم‌ و به‌ زودی‌ دو پسر به‌ تو روزی‌ خواهد داد» و بعد دو پسر به‌ نام‌های‌ محمد(ابوجعفر) و ابوعبدالله خداوند به‌ پدر شیخ صدوق‌ داد که‌ ابوجعفر محمد بن‌ حسین‌ بن‌ بابویه‌ قمی‌ از بزرگان‌ فقه‌ و حدیث‌ شیعه‌ شد و همواره‌ به‌ این‌ موضوع‌ افتخار می‌کرد که‌ من‌ به‌ دعای‌ امام‌ زمان‌(عج‌) متولد شدم‌.

البته در این باب شیخ طوسی می‌گوید: «ابن بابویه دارای سه فرزند شد، یکی اهل فقه نبود و در گوشه‌ای به عبادت و زهدورزی مشغول بود، ولی دو پسر دیگرش، محمد و حسین، فقیه و محدث شدند و از حافظه‌ای فوق‌العاده قوی بهره‌مند بودند، محمد بن علی، شیخ صدوق خود نیز سبب ولادت خویش را در کتاب «کمال‌الدین و تمام‌النعمة» آورده است. شیخ بارها می‌فرمود: «من با دعای صاحب‌الامر(عج) به دنیا آمده‌ام» و به آن افتخار می‌کرد. منابع و مصادر فراوانی در باب شیخ صدوق سخن به میان آورده‌اند و همگی این حادثه را ذکر کرده‌اند، اما تاریخ ولادت ایشان را ذکر نکرده‌‌اند. البته ولادت ایشان قبل از سال 305 هجری قمری نبوده، چرا که نامه صدوق پدر در این سال به ولی‌امر(عج) نگاشته شده است.

شیخ دوران طفولیت و نوجوانی خویش را در قم و در محضر پدر گذراند. صدوق پدر در سال 329 هـجری یعنی سالی که به «تناثر نجوم» (فرو ریختن ستارگان) معروف شد درگذشت، در این سال محدث بزرگ، محمدبن یعقوب کلینی رازی و نیز علی بن محمد سمری، چهارمین و آخرین نائب خاص امام زمان(عج) در غیبت صغری وفات یافتند. با آنکه پدر شیخ از راه تجارت و خرید و فروش در بازار قم روزگار می‌گذرانید، اما شیخ به راه پدر نرفت و تدریس و تعلیم را پیشه خویش کرد، شیخ در ماه رجب سال 399 به طلب و جستجوی حدیث از قم خارج شد و به سفرهای متعدد پرداخت.

شیخ صدوق به لحاظ دوره شناسی فقهی به دوره دوم که عصر محدثان نام گرفته است تعلق دارد، این دوره از حدود غیبت کبری در سال 329 هجری تا نیمه اول قرن پنجم را در بر می‌گیرد. فقهای این دوره در این روزگار و در دو شهر قم و ری می زیسته‌اند. در این دوره مهمترین منابع حدیثی شیعه تألیف شده است. مانند: «کافی»، «من لایحضره الفقیه»، «استبصار» و «تهذیب».

بر اساس این گزارش، شیخ صدوق تألیفات با ارزشی از خود به جای گذاشت. او 300 عنوان کتاب تألیف کرد. کتاب‌های او که در زمینه‌های مختلف نوشته شده در نهایت نیکویی و استحکام است و این خود نشانگر قدرت علمی و آشنایی گسترده او با علوم اسلامی است.

در نهایت شیخ صدوق برای جمع‌آوری احادیث امامان معصوم(ع) به شهرهای بخارا، نیشابور، طوس، اصفهان و بغداد سفر کرد. وی به دعوت وزیر دولت آل بویه به شهر ری رفت، تشکیل حوزه و کلاس درس داد و به تدریس فقه و احادیث اهل بیت(ع) مشغول شد. عاقبت این عالم بزرگوار پس از گذشت هفتاد و شش سال از عمر شریف و پر برکتش در سال 381 هجری در شهر ری دیده از جهان فرو بست. پیکر پاکش در نزدیکی مرقد مطهر حضرت عبدالعظیم(ع) مدفون شد. امروزه آرامگاهش به نام ابن بابویه در شهر ری مشهور و زیارتگاه مردم است.

داستان جسد شیخ صدوق
جنازه شیخ صدوق محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، که از اعاظم علمای اسلام و کم نظیر، و شاید در فنون خود بی نظیر باشد، و بسیاری از علماء او را بر شیخ کلینی از نقطه نظر احاطه و دقت مقدم میدارند؛ از فحول علماء و صاحب کتاب «مَن لایَحضُرُه الفَقیه » یکی از کتب اربعه شیعه و قریب به سیصد جلد کتاب دیگر است. در سنه 381 هجریه قمریه رحلت می کند و در ری مدفون میگردد.
این مرد مقداری از عمر خود را در زمان غیبت صغری گذرانیده است و به دعای امام زمان به دنیا آمده است؛ چون پدرش فرزند نداشت تقاضای فرزند کرد و حضرت امام زمان به او وعده دو پسر دادند یکی محمد که بزرگتر بود و دیگری حسین؛ و هر دوی آنها از علماء و اخیار و ابرار بودند بالاخص محمد که امتیاز داشت.

این عالِم جلیل همین ابن بابویه ای است که در جنوب طهران در راه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام مدفون است، و پس از حضرت عبدالعظیم و امامزاده حمزه، طهرانی ها در پناه او به سر میبرند. سابقاً یک بقعه مختصر و متروکی داشته است، و در زمان فتحعلی شاه قاجار که باران شدت پیدا میکند در قبر ایشان شکافی پدیدار میشود و افرادی که برای تعمیر میروند می بینند یک سردابی است و یک آدم خوابیده است و بدن سالم بتمام معنی.
خبر را به طهران می آورند و به گوش فتحعلی شاه میرسد، و او با جماعتی از علماء و اعیان حرکت میکند به سمت ابن بابویه؛ و شاه میخواهد خودش برود داخل سرداب و جنازه صدوق را ببیند بزرگان مانع میشوند و میگویند: شما نروید دیگران بروند و برای شما خبر بیاورند. فتحعلی شاه خودش وارد نمی شود، یکی پس از دیگری علماء و اعیان داخل میشوند و خبر می آورند و أخبار همه متفقاً این بود که یک آقائی خوابیده است، کفن شده بوده است ولی کفنش ریخته و بدنش عریان عریان، فقط در روی عورت او به شکل ساتری عنکبوت تار تنیده است. و روی کفنِ ریخته شده و پودر شده، یک چیزی است مثل طناب پیچیده دور بدنش و گویا از همان ریسمان هائی است که دور کفن روی بدن می پیچیده اند. این بدن بلند قامت و بسیار خوش هیکل و زیباست، محاسنش حنائی است و دست هایش حنائی است و کف پاهایش حنائی است و به ناخنش زردی رنگ حنا موجود است.

این واقعه در سنه 1238 هجریه قمریه اتفاق افتاده است یعنی 158 سال قبل، چون اکنون در ماه رمضان سنه 1396 هجریه میباشیم. فتحعلی شاه دستور میدهد آن سوراخ را بگیرند، و این قبه و بارگاه فعلی را بر مزار او بنا میکند.
آقا سیدمحمدباقر خوانساری در «روضات » می نویسد: بعضی از افرادی که خودشان در معیت فتحعلی شاه رفته بودند، به اصفهان آمده و برای بعضی از اساتید ما قضیه را شرح دادند. و شیخ عبدالله مامقانی در «تنقیح » می نویسد: مرحوم آقا سیدإبراهیم لواسانی که ساکن طهران بود و خودش داستان را عیاناً مشاهده نموده بود، در چهل سال پیش برای من نقل کرد که من خودم دیده ام و مامقانی میگوید: این قضیه در نزد من جای تردید نیست.
از زمان شیخ صدوق تا حال 1015 سال است و تا زمان کشف این واقعه 857 سال میگذرد. برای این قضیه جز ارتباط عالم برزخ با بدن مقبور در زمین، چه محمل دیگری می توان یافت؟

آقای دکتر در کتابش می نویسد: اینکه میگویند بدن صدوق تر و تازه است، برای آن است که ریاضت می کشید؛ افرادی هم که چربی نخورند و گوشت نخورند بدن های آنها خشک میشود، و اگر در محفظه ای قرار دهند که با هوا و رطوبت تماس نداشته باشد ممکن است که چند صباحی بدن بماند. آقا جان بیا ایمان بیاور به خدا و عالم غیب! صدوق اهل گوشت و چربی خوردن هم بود، ریاضت هم نمی کشید و چاق هم بود، قریب هزارسال است که مرده، بدن تر و تازه است، زیر زمین مرطوب هم هست. «الَذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ؛آنان که به غیب ایمان می آورند» (آیه 3 سوره بقره). عجیب مرض مهلکی است غرب زدگی بلکه غرب پرستی، این آقایان غرب زده تمام اصول عالم غیب را میخواهند با فرمول توجیه کنند و در چهارچوبه علوم تجربی زندانی نمایند؛ زهی جهالت.